Phong tục tang ma của người Việt bao gồm nhiều quy trình, nghi thức khác nhau. Trải qua nhiều thời kỳ nghi thức này đã có nhiều thay đổi, tuy nhiên vẫn phải bao gồm các nghi thức chính kể từ khi có người qua đời như : Lập bàn thờ vong, khâm liệm, phục hồn, phát tang,… cất đám, hạ huyệt.
Phong tục tang ma của người Việt cùng tùy vào từng vùng miền, địa phương mà có những biến đổi và quan niệm khác nhau cho từng nghi thức. Cùng xemboi.com.vn tìm hiểu kỹ hơn về phong tục tang ma của người Việt.
NGHI THỨC TỔ CHỨC ĐÁM TANG THEO PHONG TỤC TANG MA CỦA NGƯỜI VIỆT
Do chịu ảnh hưởng khá nhiều từ nghi lễ của người Trung Hoa nên phong tục tang ma của người Việt cũng có nhiều nghi thức tương đồng, tuy nhiên cũng có nhiều điểm khác biệt. Mọi sự tế lễ của ta đều căn cứ theo cuốn “Thọ Mai Gia Lễ” và “Gia Lễ Chỉ Nam”. Cho tới ngày này nhiều nghi lễ đã được giản tiện cho phù hợp với hoàn cảnh sống và thực tế xã hội, đặc biệt là ở những nơi thành thị. Tuy nhiên những nghi lễ chính có ý nghĩa quan trọng vẫn được giữ lại và áp dụng. Bời tinh thần báo hiếu luôn là thiết yếu trong đời sống của người Việt Nam và được đặt lên hàng đầu nên khi cha mẹ chết, ai ai cũng muốn lo cho đủ lễ và toàn vẹn. Không chỉ là cha mẹ mà những người thân trưởng thượng hay là bất cứ người nào trong quyến thuộc khi từ trần cũng được thân nhân lo lắng chu toàn mọi việc.
Trong đời sống sinh hoạt xã hội Á Động vẫn nặng về tình cảm, coi trọng huyết thống gia tộc, vậy nên vấn đề tang lễ, tổ chức tang ma cho người quá cố từ ngàn năm trước đã được đặt ra một cách quy củ. “Sinh”, “lão”, “bệnh”, “tử” là bốn điều phải có trong một đời người, không ai tránh khỏi. Cái chết còn có ý nghĩa chấm dứt sự sống một cuộc đời. Từ xưa, tang lễ rất trang nghiêm. Trong thời khác hấp hối sắp lìa xa mãi mãi của người thân, không khí gia đình trở nên lắng xuống thật thiêng liêng. Con cháu ở xa gần được báo tin vội vã quay về, họ im lặng với nỗi buồn da diết. Lúc bấy giờ thân nhân phải giữ cho được bình tĩnh.
Phong tục tang ma của người Việt
Điều cần làm khi người thân vừa mất theo phong tục tang ma của người Việt
- Trong giờ phút này, người vừa mất được thân nhân tắm gội sạch sẽ bằng nước thơm, rồi cắt móng chân, móng tay. Móng chân, móng tay này phải gói lại cẩn thận để đặt vào quan tài. Người già tắt thở xong, con cháu vuốt mắt rồi thay quần áo thay quần áo mới – thường là bộ quần áo màu trắng được chuẩn bị từ trước để mặc lúc chết.
- Sau đó người mất được buộc hai ngón chân cái với nhau, để hai tay lên bụng, vai bó bằng dây vảo và bỏ một ít gạo sống vào miệng, người thân sẽ dùng một chiếc đũa để ngáng miệng rồi phủ lên mặt mảnh vải trắng. Người dân quan niệm, tiền và gạo phạm hàm đó là lương thực và lộ phí cho người chết hành trình sang cõi âm. Việc ngáng đũa trong miệng, về mặt khoa học là để tử khí trong cơ thể có lối thoát ra, nhưng theo quan niệm thì chết ngậm miệng là cái chết không thanh thản, còn nhiều ngậm ngùi, giằng xé với trần gian
- Người mới mất được đặt nằm trên giường, buông màn rồi thắp một ngọn đèn dầu nơi đầu giường.
- Đặc biệt, để người mất ra đi thanh thản, con cháu dù đau đớn cũng không được khóc thành tiếng sẽ khiến người chết không thể nhẹ nhàng ra đi.
- Thi hài của người đã mất có thể để như vậy đợi người thân về, hoặc tổ chức cưới chạy tang. Tuy nhiên không được để quá ba ngày.
- Những đồ dùng tiếp xúc với người chết như quần áo, chăn màn, giường chiếu phải đem thả xuống sông hoặc đốt đi.
- Với người chết không có bệnh, con cháu thường giữ lại những quần áo còn lành, mới để mặc. Họ cho rằng dùng quần áo đó sẽ được người chết phù hộ cho luôn khoẻ mạnh, may mắn.
Những nghi thức tang lễ theo phong tục tang ma của người Việt
Theo phong tục tang ma của người Việt khi chuẩn bị tang ma cần tuân theo những nghi thức tang lễ sau đây:
1. Nghi thức tang ma lập bàn thờ vong:
- Bàn thờ vong được lập ở trước cửa nhà trước khi khâm liệm. Bàn thờ Vong là một cỗ linh sa được đặt trên một chiếc bàn rộng.
- Trên bàn thờ vong có bài vị, ảnh và tên tuổi người mất, mâm quả bày nải chuối và quả bưởi, một bát hương và thẻ hương cho người thân, hàng xóm đến thắp hương tưởng nhớ người mất. Bát hương làm bằng một đoạn cây chuối cắt ra, và chỉ được dùng hương đen trong đám tang.
- Theo phong tục tang ma của người Việt, hai bên bàn thờ được đặt hai cây chuối non cắm trong lọ lục bình tượng trưng cho sự an nghỉ, bình yên. Đặc biệt là có một chiếc thang làm bằng rọc chuối dài chừng 50cm được dựng dựa vào linh sa.
- Lý giải về việc dùng rất nhiều bộ phận của cây chuối trong đám tang, người xưa lý giải bởi vì cây chuối có nhiều bẹ ôm bọc lấy nhau, quả ra thành buồng đông đúc, lớp lang, cây mẹ cây con mọc thành bụi, thành khóm um tùm, lá xoè thành tán che chở cho cây non, đây là biểu tượng của tình cảm gia đình, quây quần, nhiều thế hệ, yêu thương, đùm bọc và gắn bó chở che. Cây chuối lại mọc thẳng, không phát cành nhánh, là biểu tượng cho ngay thẳng và thật thà trung hiếu của con người.
- Tuy nhiên lý giải theo các nhà khoa học thì chuối là loại cây có khả năng hút tử khí do vậy mà không bị héo úa trong suốt thời gian đám tang, cho dù đó là mùa hè nóng nực.
2. Nghi thức khâm liệm trong phong tục tang ma của người Việt:
- Nghi thức khâm liệm được tiến hành sau một hồi dài kèn trống. Tại thời điểm này khăn phủ mặt và đứa ngáng miệng được bỏ ra
- Người thân sẽ dùng vải trắng để gói thân thể người mất và đặt vào trong áo quan gáy được gối lên hai chiếc bát ăn cơm úp. Một số vùng còn đem một bộ tam cúc bỏ vào trong ván, để trừ trùng. Quan tài đặt ở gian chính giữa ngôi nhà theo chiều dọc, song song với bàn thờ gia tiên. ( Quan tài được kê bằng hai đoạn cây chuối. Với những người chết có bệnh như phù thũng, người ta dùng cám rang hoặc gạo rang giã nhỏ, có khi là chè khô trải phía trong ván để khút nước và khử mùi )
- Kể từ khi khâm liệm đến lúc chôn cất cần được thắp nến liên tục trên quan tài (cha thì thắp bảy ngọn, mẹ thì thắp chín ngọn) . Giữa mặt ván đặt một bát cơm và quả trứng gà luộc kẹp bằng đôi đũa bông. Bát cơm này sẽ được đặt trên mộ sau khi chôn . Nắp quan tài đặt hờ lúc đưa tang mới đóng khít.
- Một số người sùng tín và nhất là với những trường hợp chết bất thường, người ta thường đi tìm thầy cúng để chọn giờ tốt khâm liệm và mai táng.
3.Nghi thức Phục Hồn theo phong tục tang ma của người Việt
- Đây là nghi thức thực hiện sau khâm liệm, thầy cúng sẽ ra trước bàn thờ vong làm lễ nhập hồn. Thầy thắp hương rồi vừa gõ mõ vừa khấn.
- Nội dung của bài khấn là trình bào với Thiên đình rằng trần gian có người quy tiên và xin ghi tên vào sổ Thiên tào, làm các thủ tục gia nhập Thiên giới. Khấn xong, thầy cầm dao chém một nhát sao cho chiếc thang cây chuối đứt làm đôi thì kết thúc lễ.
- Quan niệm người xưa cho rằng khi chết rồi thì hồn lìa khỏi xác đi lang thang khắp không trung. Vậy nên phải làm lễ này để bắc thang cho hồn leo lên Thiên Giới. Hồn đã lên rồi, chiếc thang được chặt đi sẽ không có lỗi để trở lại nữa.
4. Nghi lễ phát tang theo phong tục tang ma của người Việt.
- Con cháu được phát khăn tang và mũ mấn để chủ tế tiến hành lễ phát tang. Số khăn tang này được chuẩn bị đủ với số con cháu, được đặt vào một chiếc mâm trên hương án. Khi thực hiện lễ phát tang con cháu quỳ ở dưới chiếu. Lễ xong chủ tế hoặc con trưởng phát khăn tang cho mọi người. Khăn tang của người vắng mặt được để lại trên mâm.
- Con gái, con trai, con dâu thắt khăn tang trắng, đội mũ mấn, đội vòng day chuối ngang người.Con rể không đội mấn chỉ chít khăn, cháu quấn khăn trắng ngang đầu, chắt quấn khăn vàng, chút đội khăn đỏ.
- Cách đeo khăn tang được quy định rõ. Tang cha mẹ thì thắt khăn sổ mối, hai dải khăn dài ngắn khác nhau nếu bố mẹ của hai bên có người còn sống và bằng nhau nếu đã mất hết; vợ để tang chồng cũng chít khăn sổ mối, một dải dài, một dải ngắn nhưng chồng để tang vợ thì chỉ quấn vòng tròn quanh đầu; cháu quấn khăn trắng quanh đầu thành vòng tròn, chắt thì khăn vàng và chút đội khăn đỏ.
- Trong suốt thời gian đám tang, luôn có con cháu túc trực cạnh quan tài hờ khóc.
- Sau khi an táng, cháu, chắt không phải đội tang nữa, chỉ có con hoặc vợ, chồng thì vẫn đội khăn hoặc dùng mẩu vải đen đeo trước ngực. Việc để tang này kết thúc sau ngày giỗ đầu. Trong vòng một năm tang trở này, người ta kiêng không đi đám cưới, không đi chúc tết, không làm những việc đại sự như xây nhà, cưới vợ.
5. Nghi thức Phúng viếng theo phong tục tang lễ Việt Nam
- Sau khi phát tang cho tới trước khi quay cữu người thân và những người họ hàng tiến hành phúng viếng.
- Kể từ lúc này người con trai trưởng phải luôn đứng cạnh bàn thờ vong để cảm ơn những người đến phúng (gọi là đáp từ).
- Để chia sẻ với gia đình, người đến phúng viếng thường mang theo hương, nến, vòng hoa, gạo, rượu, nến và tiền viếng.
- Người đến phúng đứng thành hàng trang nghiêm trước hương án, một người đại diện bước ra nói lời chia buồn với tang chủ, sau đó họ dành một phút cúi đầu mặc niệm người quá cố. Người đáp từ nói lời cảm ơn. Mỗi lễ thức lại được tấu một khúc nhạc riêng, được quy định sẵn, rất bài bản.
- Tục rước họ trong đám tang: Đây là nghi thức tùy vùng, khoảng 7 giờ tối phường kèn trống nổi nhạc, đi thành hàng do trùm phường dẫn đầu đến nhà ông trưởng họ của tang chủ. ở đây, mọi người đã có mặt đông đủ, họ cũng đi thành hàng theo sau phường kèn trống trở về đám tang để viếng. Sáng hôm sau lại rước họ đến để đi đưa đám.
6. Nghi lễ tế vong theo phong tục tang lễ Việt Nam
- Buổi tối, khi người đến phúng viếng đã vãn, phường hiếu làm lễ tế vong. Phía cuối sân, đối diện với bàn thờ vong người ta kê một chiếc bàn, trên bày một bình hương, một chai rượu nhỏ, một đĩa xôi và một đĩa thịt luộc.
- Chủ tế lần lượt dâng từng thứ lên bàn thờ vong. Mỗi lần dâng lại có một bài tế riêng.
7. Nghi lễ Quay Cữu theo phong tục tang ma của người Việt
- Quay cữu hay ( xoay chiều quan tài ) được thực hiện vào đúng 12 giờ đêm. Quan tài được quay theo chiều ngang của ngôi nhà đầu hướng vào phía bàn thờ, chân hướng ra cửa. Với quan niệm rằng ra đi vĩnh viễn không ngoái trông lại. Nếu đặt ngược lại thì hồn sẽ không ra khỏi nhà. ( Thế nhưng cũng có quan niệm ngược lại là đặt linh cữu đầu hướng ra cửa, chân hướng về phía bàn thờ với ý nghĩa vái lạy tổ tiên trước khi ra đi ),
- Quay cữu xong, mọi người có thể đi ngủ, chỉ để vài người thức trông chừng.
8. Nghi lễ Tế Cơm trong đám tang của người Việt
- Vào buổi sáng hôm sau, trước khi cất đám khoảng một tiếng, người ta tiến hành tế cơm. Họ xới một bát cơm lồng (cơm tẻ), một quả trứng luộc và một đĩa muối trắng, một chén nước lã.
- Chủ tế lần lượt dâng từng thứ một lên bàn thờ vong như tối hôm trước. Theo quan niệm là để cho người chết ăn no trước khi lên đường sang thế giới bên kia.
9. Nghi lễ Cất Đám theo phong tục tang ma của người Việt
- Tới giờ đưa táng, thầy cúng tiến hành đọc văn tế. Sau đó ông cầm dao chém lên mặt áo quan ba nhát (hành động này được gọi là phạt mộc với quan niệm để xua ma tà, ác quỷ quấy nhiễu linh hồn). Quan tài sau đó được sập kín nắp. Quan tài người mất được đặt vào xe tang, vòng hoa chất bên ngoài.
- Đoàn đưa tang đi theo thứ tự gồm: Phật đình, long kiệu, cờ phướn, cầu kiều, linh sa, cờ tang, phường kèn, xe tang, con cháu và cuối cùng là những người làng xóm…
- hường con trai trưởng đi song song với quan tài, các anh em con cháu khác theo thứ tự đi sau xe tang. Trên suốt chặng đường đi người ta thổi kèn, đánh trống, đánh phèng để xua đuổi ma tà, ác quỷ.
- Xưa kia, ở đây cũng có tục lệ khi đưa tang con trai trưởng phải chống gậy tre và đi xuôi (nếu là tang cha); chống gậy vông, đi giật lùi (nếu là tang mẹ). Con gái lớn thì phải lăn trước xe tang trên suốt chặng đường đưa đám. Ngày nay tục lệ này không còn nữa.
10. Nghi lễ Hạ huyệt theo phong tục tang ma của người Việt
- Huyệt mộ được đào sẵn từ trước. Khi hạ huyệt, người con trai trưởng lấp hòn đất đầu tiên, sau đó là tới các con lần lượt ném xuống nắm đất với ý nghĩa con cái đắp mộ cho cha mẹ.
- Lúc này mộ mới chỉ đắp sơ sài (gọi là ấp mồ). Người ta phủ vài mảng cỏ, rồi thắp hương và đặt bát cơm bông lên đó. Các cụ đội cầu kiều đi vòng quanh mộ cầu kinh.
- Xong xuôi, đám tang trở về nhưng phải theo con đường khác, tránh tuyệt đối không về bằng con đường lúc đi và cũng không được khóc nữa vì như vậy hồn người chết sẽ biết lối mà theo về.
11. Nghi lễ rước vong về thờ
- Ảnh, bát hương cùng mâm quả thờ trên linh sa được rước vào đặt lên bàn thờ. Người ta lập một bàn thờ ở ngay nơi mà trước kia người chết nằm.
- Hai bên bàn thờ được treo câu đối thành hai hàng dọc. Trên bàn thờ luôn có hương khói, đèn nhang.
Vòng hoa thường được đắp lên ngôi mộ sau khi chôn cất
Những nghi lễ sau đám tang theo phong tục tang ma của người Việt
Nghi thức đắp mộ sau tang
- Đắp mộ được thực hiện vào buổi chiều hoặc ba ngày sau đám tang, con cháu người đã khuất mang cuôc, xẻng đi lặp lại cho ngôi mộ cao đẹp hơn.
- Người ta dùng những mảng cỏ để phủ kín bề mặt ngôi mộ, sau đó thắp hương rồi ra về.
- Họ quan niệm rằng nếu cỏ trên ngôi mộ lên nhanh, xanh tươi là điềm lành, báo rằng “mồ yên mả đẹp”
Nghi thức cúng đầu tuần
- Sau đám tang có lễ cúng tuần đầu. Tuần đầu không quy định bao nhiêu ngày mà là ngày rằm hoặc mồng một đầu tiên kể từ sau khi chết. Người ta sắp cỗ mặn để cúng ở nhà, không cần thiết phải lên mộ.
Nghi lễ cúng 49 ngày
- Ngày thứ 49, con cháu làm cỗ mặn cúng tại nhà và mang xôi gà, rượu cùng trầu, cau, hương lên chùa, đền lễ cho vong hồn người chết được mát mẻ, siêu thoát.
- Sau 49 ngày người ta có thể rước vong linh lên chùa (với những cụ đã quy Phật). Lễ vật gồm trầu cau, xôi thịt cùng hương nến. Thân nhân nói tên tuổi người chết để nhà sư làm lễ.
- Sau lễ này người chết đó sẽ có một bát hương trên chùa, ghi tên tuổi rõ ràng và được nhà chùa thắp hương vào những ngày sóc, vọng. Tuy nhiên, con cháu vẫn thờ cúng ở nhà bình thường như mọi người khác.
Nghi lễ cúng 100 ngày
- Trong vòng 100 ngày con cháu phải cúng cơm mỗi ngày hai bữa trưa, chiều. Với giải thích rằng vì người chết mới xuống âm phủ cũng như người mới ra ở riêng chưa có vốn làm ăn lại không quen biết ai, chưa có lương thực nên phải cúng cơm cho họ như là nuôi trong những ngày đầu.
- Cúng trong vòng 100 ngày rất đơn giản. Người ta xới một bát cơm lồng, một đôi đũa, một quả trứng luộc đã bóc sạch vỏ và một đĩa muối trắng, một chén nước lã, đặt lên bàn thờ rồi chắp tay khấn, gọi đầy đủ tên tuổi, quê quán của người chết mời về ăn cơm.
- Nhà nghèo không có trứng cũng không sao nhưng phải đầy đủ cơm, muối và chén nước. Cơm nấu để cúng không được ghế cơm nguội, không được nếm hay lấy cho chó, mèo ăn trước khi cúng.
- Đến ngày thứ 100, người ta làm lễ tốt khốc. Lễ thức này cũng giống như 49 ngày nhưng thường được tổ chức lớn hơn, mời họ tộc và con cháu trở về đông đủ. Sau 100 ngày thân nhân không phải cúng cơm nữa, người chết được thờ chung trên bàn thờ tổ tiên, câu đối và gian thờ cúng được dọn dẹp.
- Cũng trong khoảng 100 ngày này, mỗi khi có đám tang thì con cháu phải đi nhận mộ bằng cách lên thắp hương và hờ khóc trong suốt khoảng thời gian đám tang kia chôn cất. Họ cho rằng khi có một đám tang mới là âm phủ có một đám hội, hồn ma có thể mải chơi nơi đám hội này mà quên mất lối về cho nên phải hờ khóc để gọi hồn về đúng nhà cửa của nó.
Nghi lễ cải táng theo phong tục tang ma của người Việt
- Người chết từ ba năm trở lên mới được phép cải mộ. Người ta thường xem ngày, chọn giờ tốt, chuẩn bị một chiếc tiểu sành cho việc quan trọng này.
- Đến ngày đã định, trước khi đào mộ, con cháu làm lễ cúng tổ tiên, trình bày việc “thay nhà mới” cho người chết. Họ cũng sắp lễ đến cúng ở chùa, đền và trên mộ. Khi cải táng người ta dùng bạt che lại để tránh không cho ánh nắng mặt trời chiếu rọi xuống huyệt.
- Rượu mang theo để rửa tay và đổ xuống ván khi vừa mở nắp, mục đích chỉnh là để tẩy mùi. Xương cốt được thu gom đầy đủ rồi đặt vào trong tiểu nhưng phải sắp xếp theo đúng như vị trí của chúng trên cơ thể.
- Tiểu được đem đi chôn ở nơi đã chọn, song nhìn chung người ta thường quy tụ mồ mả của họ tộc về một khu vực để dễ bề trông nom, chăm sóc. Tiểu được chôn vĩnh viễn không chuyển dịch đi đâu nữa.
Nghi lễ Kị nhật theo phong tục tang ma của người Việt
- Người Việt ở nhiều nơi rất coi trọng việc cúng giỗ tổ tiên và thân nhân của mình. Nghi lễ này được thực hiện mỗi năm một lần và vào ngày mất của họ. Có thể làm cúng giỗ trước hoặc sau ngày chết một ngày. Ngày giỗ đầu là quan trọng nhất và phải tổ chức long trọng nhất.
- Thân nhân ở xa không về kịp đám tang thường đợi đến giỗ đầu mới về. Sở dĩ như vậy vì họ cho rằng sau một năm mà thân nhân người chết không ốm đau, làm ăn không thất bại, mồ mả không bị động thì người chết đó mới được coi là ra đi thanh thản, mồ yên mả đẹp và phù hộ độ trì cho con cháu. Giỗ đầu được tổ chức linh đình bởi những ý nghĩa đó.
- Đáng chú ý là trong các vật phẩm cúng giỗ, người ta không bao giờ dùng xôi đỗ đen hay các món canh cua, riêu ốc. Họ cũng thường cúng những món mà khi còn sống người đó thích ăn.
Những trường hợp tổ chức tang lễ đặc biệt theo phong tục tang ma của người Việt
Nghi thức Trừ trùng
- Trường hợp người chết vào giờ độc hoặc trùng tang người ta phải làm lễ trừ trùng. Biểu hiện của hiện tượng này là thân nhân mơ thấy hồn người chết hiện về báo mộng than khóc hoặc kể lể thiếu thốn, yêu cầu người sống gửi cho thứ này, thứ khác hoặc trong vòng 100 ngày thân nhân luôn gặp hạn, ốm đau, tai nạn, làm ăn thất bại hay có người đột tử. Trường hợp này người ta phải mời thầy cúng về làm phép, yểm bùa để trừ tà.
- Thầy cúng làm bốn lá bùa bỏ vào bốn ống tre rồi lên mộ làm lễ cúng. Thầy phù phép rồi chôn bốn ống tre xuống bốn góc của ngôi mộ. Trở về nhà thầy lại cúng và làm phép ở ngoài sân, sau đó chôn một cái lưỡi cày ở giữa gầm giường mà trước đây người chết nằm gọi là yểm đảo.
Quy định tang lễ khi trẻ con chết
- Trẻ em dưới 16 tuổi chết thì không được làm đám tang mà chỉ có một số thân nhân trong họ tộc khâm liệm rồi đưa đi an táng một cách lặng lẽ. Mẹ đứa trẻ không được đi đưa tang (người ta sợ bà mẹ sẽ không đủ sức chịu đựng đau đớn). Đám tang trẻ em thường diễn ra vào lúc chiều tối. Trẻ nhỏ dưới 6 tuổi không được dùng ván mà phải bó chiếu chôn.
- Từ 6 đến 15 tuổi được dùng ván nhưng chỉ được dùng ván thôi (ván làm từ gỗ của những chiếc ván đã được cải táng bỏ ra). Trẻ dưới 6 tuổi chết thân nhân không được để tang và thờ cúng (không cúng cơm 100 ngày, không có tuần đầu, 49 ngày và cả giỗ cũng không có).
- Dân gian nói “chết mất giỗ” là để chỉ những trường hợp này. Trẻ chết từ 7 đến 15 tuổi thì được giỗ nhưng không có cúng cơm 100 ngày cũng như các lễ cúng tuần đầu, 49 ngày. Bàn thờ được lập riêng chứ không được thờ chung ở bàn thờ tổ tiên.
Tang lễ cho những người chết ở ngoài nhà
- Đó là các trường hợp như chết đuối, chết tai nạn ngoài đường hoặc chết khi đang ở bệnh viện,… tức là khi chết người đó không ở trong nhà của mình. Trường hợp này người ta kiêng không mang xác về nhà mà thường làm đám tang ở sân kho hay sân đình hoặc dựng rạp ngay trên đường tới nghĩa địa.
- Các nghi thức tế lễ, phúng viếng được tiến hành nhanh gọn ngay trong ngày, thường người ta chôn vào khoảng giữa trưa (từ 12 đến 2 giờ chiều).
- Trường hợp trẻ em chết đuối thì sau khi chôn từ 1 đến 3 ngày người ta phải làm lễ rước hồn. Thầy cúng bắc một chiếc cầu kiều (cầu làm bằng mảnh vải trắng, dài chừng 8m) từ dưới ao lên bờ, nơi đặt hương án. Trên hương án bày đủ xôi thịt, rượu, hương, nến. Thầy làm lễ cúng rồi phù phép rước hồn, khi nào trên tấm vải xuất hiện vết chân thì hồn đã lên bờ.
Phong tục tang ma của người Việt ở mỗi vùng miền lại có nhiều những điểm khác nhau nhưng nhìn chung phong tục đám tang miền bắc thường tổ chức theo những nghi lễ truyền thống ghi lại trong cuốn Thọ Mai Gia Lễ (cuốn sách do cư sĩ Hồ Sĩ Tân soạn từ thế kỉ 18) như lễ mộc dục, phạn hàm, khâm liệm, tế vong, rước tang, cúng 49 ngày, 100 ngày, giỗ chạp và tục cải táng… Tuy nhiên tùy thuộc vào mỗi vùng viền, địa phương đôi khi cùng một nghi thức những việc áp dụng và cách lý giải cũng khác nhau. Nhưng chung quy nghi thức tổ chức tang lễ của người Việt vẫn mang đậm lối sống tình làng nghĩ xóm, “Sinh kí tử quy” (Sống gửi thác về), “Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ”, “Nghĩa tử là nghĩa tận”… Đó còn là nhân sinh quan, vũ trụ quan của người dân coi cái chết là sự trở về thế giới bên kia, một thế giới giống như thế giới trần tục. Việc sắp xếp thời gian, công việc để tới chia buồn phúng viếng tiễn đưa cùng gia đình người đã khuất từ lâu đã trở thành lối sống ân tình của người Việt, đó là nét đẹp thuần phong mỹ tục, là đạo lý dân tộc xứng đáng được gìn giữ.